امروزه تنوع محصولات پروتزی به حدی زیاد است که نیاز افراد معلول و جانباز به خوبی برطرف می شود. پروتزهای با طرح ها و قابلیت های متفاوت ساخته و وارد بازار شده اند. پیشرفت در زمینه طراحی و تولید این محصولات همچنان ادامه دارد. با وجود افزایش کیفیت اندام های مصنوعی آموزش در زمینه استفاده و مراقبت از پروتز بالای زانو نقش مهمی در ارتقا سطح زندگی کاربران دارد.
برای اینکه فرد از مزایای پروتز و قابلیت های متنوع آن بهره مند شود، باید مراحل توانبخشی را طی کرده و آموزش های لازم را در این زمینه ببیند. هر چقدر آگاهی در رابطه با کار با اندام مصنوعی بیشتر باشد، زندگی با این عضو جدید راحت تر و طبیعی تر خواهد بود.
علاوه بر این کاربر در مراحل اولیه استفاده از پروتز نیاز به همکاری اطرافیان دارد. در این مقاله توضیحات مفصلی در رابطه با استفاده و مراقبت از پروتز بالای زانو ارائه می شود.
استفاده و مراقبت از پروتز بالای زانو ؛ پوشیدن یا گذاشتن پروتز بالای زانو
سه روش مختلف برای گذاشتن یا پوشیدن پروتز بالای زانو وجود دارد. ما در ادامه به بررسی این روش های
می پردازیم.
بالا کشیدن جوراب (Pull Sock)
یکی از راه های گذاشتن پروتز بالای زانو کشیدن با جوراب است. در این روش از جوراب بالاکشیدنی به طول دو الی سه برابر اندام باقی مانده استفاده می شود. لازم است که جوراب روی پا تا ناحیه کشاله ران بالا کشیده شود. بخش زیادی از این جوراب در انتهای عضو باقی مانده می ماند. این بخش باقی مانده باید از درون سوراخ شیر خلا واقع در انتهای حفره پروتز رد شود و هم زمان عضو باقی باقی مانده داخل حفره فشار داده شود.
سپس انتهای جوراب از درون سوراخ شیر بیرون کشیده می شود. لازم است که کاربر به طور مداول بلند کردن و فشار دادن رو به پایین را انجام دهد و همزمان جوراب را نیز از درون شیر خلاء بیرون بکشد. در نهایت جوراب کاملا بیرون کشیده شده و عضو باقی مانده داخل حفره قرار می گیرد.
باند کشی
باند کشی به ابعاد ۱۰ سانتی متر در ۵/۱ متر انتخاب می شود. کاربر از سمت بالا شروع به پیچاندن باند در اطراف عضو باقی مانده می کند. در هر پیچ باید نیمی از نوار قبلی پوشانده شود. در نهایت بخشی از باند در انتهای عضو باقی می ماند. باقی مانده باند باید از درون سوراخ شیر در پایین پروتز رد شده و همزمان عضو باقی مانده به درون حفره فشار داده شود.
در انتها سر باند از درون شیر بیرون کشیده شود. بلند کردن و فشار دادن رو به پایین به طور متناوب ادامه
می یابد و همزمان باند از درون شیر بیرون کشیده می شود. در نهایت کل باند از درون شیر بیرون آمده و عضو باقی مانده در حفره جای می گیرد.
ساق پوشیدنی (donning sleeve)
ساق های پوشیدنی مورد استفاده در پوشیدن پروتز از جنس پارچه لغزنده مورد استفاده در ساخت چتر نجات هستند. کاربر باید ساق را تا کشاله ران بالا بکشد و انتهای آن را از درون سوراخ شیر واقع در انتهای پروتز رد کند. همزمان با این کار عضو باقی مانده را به داخل حفره پروتز فشار دهد و در نهایت ساق از درون سوراخ شیر بیرون کشیده شود. در نهایت ساق به طور کامل از شیر خارج می شود و عضو باقی مانده نیز درون حفره قرار می گیرد.
برای درآوردن پروتز لازم است که دکمه شیر خلأ فشار داده شود یا پیچ شیر کاملا باز شود که خلأ از بین برود. در نهایت حفره از روی عضو باقی مانده به سمت بیرون کشیده شده و جدا شود.
مراحل توانبخشی پروتز بالای زانو
توانبخشی یکی از مراحل اصلی استفاده و مراقبت از پروتز بالای زانو است. برنامه توانبخشی نیز همچون طرح و قابلیت های پروتز انتخابی بر اساس وضعیت و نیازهای کاربر تنظیم می شود. ورزش و مراقبت های خانگی از مراحل اصلی توانبخشی پروتزهای بالای زانو هستند.
بعد از مدتی کاربر رفته رفته عادت می کند که به طور مستقل و بدون کمک سایر افراد با استفاده از اندام مصنوعی فعالیت های روزانه خود را انجام دهد. پس از ساخت پروتز آموزش های لازم در رابطه با استفاده از پروتز توسط ارتوپد فنی در اختیار فرد قرار داده می شود. مراقبت از اندام باقی مانده و رعایت نکات بهداشتی نیز از جمله نکات مهمی هستند که به کاربر آموزش داده می شود.
مراقبت از پروتز بالای زانو
استفاده و مراقبت از پروتز بالای زانو یکی از نکات اساسی در مبحث پروتز بالای زانو و سایر اندام های مصنوعی است. دستورالعمل های زیر در رابطه با مراقبت از پروتزهای بالای زانو مفید است:
- سوکت و در صورت وجود آستر داخلی آن هر شب با استفاده از پارچه ای مرطوب تمیز شود. بعد از تمیز شدن لازم است که در طول شب در محلی قرار داده شود که به طور کامل خشک شود؛
- برخی از انواع پروتزها ضد آب بوده و برای ورزش های آبی و استفاده در محیط هایی از قبیل استخر، دریا و ساحل مناسب هستند. از زیر آب قرار دادن پروتزهایی که ضد آب نیستند خودداری شود؛
- برخی از تنظیمات و ترمیم ها لازم است که توسط ارتوپد فنی انجام شود. لازم است که کاربران از انجام این تنظیمات در منزل خودداری کنند؛
- در صورتی که پروتز مشکلی نداشت نیز سالی یک بار توسط فرد کارشناس در کلینیک سازنده بررسی شود؛
- از کوتاه کردن آستر یا قرار دادن پدهای اضافی در سوکت خودداری شود؛ زیرا این کار باعث بروز مشکلات در استامپ (عضو باقی مانده) و پوست کاربر می شود و گاهی توام با مشکلات ایمنی خواهد بود؛
- روغن کاری، گریس کاری و مالیدن مواد شیمیایی روی پروتز سبب آسیب دیدگی برخی قسمت های سوکت می شود؛
- برای رفع هر گونه نقصی اعم از سر و صدا یا خرابی پروتز با کلینیک سازنده یا مراکز خدمات پروتز تماس گرفته شود؛
- از قرار دادن پروتز در معرض حرارت زیاد یا کنار رادیاتور خودداری شود. این کار ممکن است سبب آسیب های جدی به پروتز شود؛
- برای تمیز کردن قسمت های بیرونی پروتز از آب و صابون و برای تمیز کردن بخش های داخلی آن از پارچه ای مرطوب استفاده شود.
چه مدت پس از قطع پا می‌توان از پروتز بالای زانو استفاده‌کرد؟
معمولا در هفته اول بعد از آمپوتاسیون برای بیمار از پروتزهای موقت بالای زانو استفاده می شود. زمان استفاده از پروتزهای دائمی به روند بهبودی فرد بستگی دارد. معمولا ۲ الی ۶ ماه بعد از قطع عضو التهابات ناشی از آمپوتاسیون التیام می یابد. بعد از گذشت این زمان شرایط برای استفاده از پروتزهای دائمی بالای زانو فراهم است.
نتیجه گیری
امروزه انواع متنوعی از اندام های مصنوعی ساخته شده و در دسترس کاربران قرار می گیرند. با توجه به پیشرفت های حاصل شده محصولات پروتزی از قابلیت و کارآیی بسیار بالایی برخوردارند؛ اما در صورتی کاربران از مزایای این اندام های مصنوعی بهره مند می شوند که در استفاده و مراقبت از پروتز بالای زانو دقت کافی داشته باشند.
آموزش و نیز ورزش و مراقبت های خانگی کمک بسیار زیادی به کاربر در استفاده از اندام مصنوعی می کنند. معمولا در مراحل اولیه برای بیمار پروتزهای موقتی استفاده می شود. بعد از فروکش کردن التهابات ناشی از آمپوتاسیون امکان استفاده از پروتز دائمی فراهم می شود. مراقبت از پروتز بالای زانو علاوه بر افزایش طول عمر آن از بسیاری التهابات پوستی و ناراحتی جلوگیری می کند.
